استاد ایلیا «میم» رام الله

در طول هر روز هزاران فکر به ذهن ما می‌رسد که نیمی از آن‌ها افکار منفی هستند. این افکار تأثیر مستقیم بر نوع احساس و رفتار ما دارند. افکار و تصاویر ذهنی به مثابة اسب چابکی هستند که اگر رام و مهار نشوند به هر جائی سر می‌کشد و این حرکت کنترل‌نشده آن بعضاً سبب ایجاد عوارض جسمی و روحی در زندگی انسان می‌شود، در حالی‌که با یادگیری نحوه کنترل و هدایت آن در مسیری هدف‌دار، به ابزار قدرتمندی برای رسیدن به اهداف تبدیل می‌گردد. این تصاویر علاوه بر تأثیر بر حالات روانی، بر عملکرد فیزیولژیک بدن نیز مؤثرند چون هر فکری که به ذهن می‌رسد، تفاسیر و تجارب مربوط به آن بلافاصله سبب فعال شدن مراکز عصبی در مغز و ارسال پیام متناسب با آن به تمامی اعضای بدن شده و جسم نیز مطابق با آن واکنش نشان می‌دهد. ساده‌ترین مثال در این رابطه تداعی تصویر و فکر میوه‌های ترش مزه نظیر لیموست که بلافاصله باعث ازدیاد ترشح بزاق در دهان می‌گردد.

اما توانائی تصاویر ذهنی بسیار فراتر از اثرگذاری بر پاسخ‌های جسمی است تا آنجا که حتی می‌تواند بر وقایع عالم خارج مؤثر واقع شده و مسیر آنها را تغییر دهد. از آنجا که تصمیم‌گیری و انتخاب هدف در «ذهن خوداگاه» ما به انجام می‌رسد، افکار مربوط به آن بلافاصله مغز را به فعالیت وا می‌دارد.

مغز و دستگاه عصبی به مثابة یک ماشین جستجوگر هدف بر اساس فرمان‌های دریافتی عمل می‌کند که اصطلاحاً آنرا «Servo–Mechanism» می‌خوانند. یعنی فقط کافیست که فرمان را دریافت کند تا مکانیسم‌های موفقیت خودبه‌خود یا ASM(1) در ناخودآگاه به‌راه افتاده و راه رسیدن به هدف را خودش پیدا کند. اما صدور فرمان برای این ماشین تنها از طریق یک واسطه یعنی تصاویر ذهنی امکان‌پذیرست.

وجود چنین مکانیسم‌هایی در ذهن منجر به پیدایش علم تصویرسازی ذهنی خلاق یا سایکوسایبرنتیک(۲) شده که یکی از ابزارهای فکری مؤثر برای افزایش ارتباط با سِروُ مکانیسم مغزی است تا انسان را سریع‌تر، سهل‌تر و با تنش کمتری به اهدافش برساند.

کلمه سایبرنتیک با ریشة یونانی به معنی «سکان‌دار» است که اصل آن توسط فیزیک‌دانان و ریاضی‌دانان برای مطالعة ماشین‌هائی به‌کار می‌رود که رفتار دنبال‌کنندة هدف را از خود نشان می‌دهند و افزودن پیشوند Psycho اشاره به فکر و ذهن انسان دارد. این روش (تصویرسازی ذهنی) یکی از ابزار قوی و برقرارکنندة نظم در بسیاری از امور است. رهبران بزرگ از جمله به‌کارگیرندگان آن هستند. آنان امکانات بالقوه و احتمالات را «مجسم» می‌کنند و حتی جزئیات نقشه‌های خود را به دفعات قبل از اجرا در ذهن برنامه‌ریزی کرده و به تصویر می‌کشند. با این‌کار سِروُمکانیسم مغزی وارد عمل شده و به‌دلیل اثر فکر بر ماده(۳) وقایع عالم خارج را در جهت رسیدن به هدف تعریف شده شکل می‌دهد.

تقریباً تمام قهرمانان جهان و سایر نخبگان رشته‌های مختلف در گروه تصویرسازان ذهنی قرار دارند. آنها قبل از انجام هر کار آن را به تصویر می‌کشند، حس می‌کنند و به تجربه می‌رسانند. این افراد در واقع از نقطة پایان در فکرشان، فعالیت را آغاز می‌کنند.

تغییر تصاویر ذهنی از طریق تصور خلاق صورت می‌پذیرد که در نیم‌کره راست یعنی محل مفاهیم، احساسات، انگیزه‌ها و تصاویر به انجام می‌رسد. این بخش با تصاویر ذهنی به نحوی ارتباط برقرار می‌کند که مغز را وادار به پذیرش قابلیت دسترسی به هدف می‌سازد. اما این روش چگونه با درمان ارتباط پیدا می‌کند؟

در علم پزشکی گروهی از بیماری‌ها تحت عنوان بیماری‌های روان_تنی(۴) وجود دارند که منشاء آنها افکار منفی و مشغله‌های ذهنی مخرب هستند ولی تجلیات آن به‌صورت بیماری شدید در جسم تظاهر پیدا می‌کند. گروه وسیعی از بیماری‌های پوستی، اختلالات دستگاه گوارش، بیماری‌های قلبی _ عروقی، دردهای مزمن و تخریب‌های بافتی (مثل آرتروز، دیابت و آرتریت روماتوئید) در این طبقه‌بندی جای می‌گیرند. حتی پزشکان معتقدند که بسیاری از انواع سرطان نیز منشاء ذهنی و روانی دارند. با این رویکرد، وقتی وجود تصاویر ذهنی و افکار منفی این چنین سبب بروز بیماری می‌شود، آیا تغییر و تبدیل آنها به تصاویر مثبت و سازنده نمی‌تواند بیماری را درمان کند؟

مسلماً چنین است و چنان‌که می‌بینیم روش‌های طبابت روان _ تنی با قدمتی چند هزار ساله اثر چشمگیری در درمان بیماری‌ها دارند. این روش‌ها با بهره‌گیری از اثر متقابل ذهن و جسم، و بر اساس شیوه‌های قدرتمند اثرگذاری عوامل فکری، ذهنی و رفتاری بر سلامتی، به درمان بیماری می‌پردازند. شکل‌گیری این روش‌ها مبتنی بر اعتقاد به ارتباط ذهن و جسم و اهمیت ذهن در بهبود بیماری‌هاست که به بیش از ۲۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد. هیپوکراتس، ۴۰۰ سال قبل از میلاد به نقش جنبه‌های ذهنی و اخلاقی در درمان بیماری‌ها اشاره می‌کرد و باور داشت که درمان تنها زمانی موفقیت‌آمیز خواهد بود که نقش حالات بیمار، تأثیر محیط و عناصر درمانی طبیعی درنظر گرفته شود. تجسم هدایت‌شده (تصویرسازی هدایت‌شدة ذهنی) یکی از شاخه‌های طب روان_تنی است که به بیمار می‌آموزد چگونه از نیروهای خوددرمانی‌اش برای حفظ و بازیابی سلامتی، کاهش استرس و افکار منفی استفاده کند.

پایه‌گذاران و مدافعان این روش معتقدند تصاویر ذهنی، یک درمانگر بالقوه در وجود ما هستند که توان تسکین درد، تسریع روند بهبودی بیماری و بازیابی سلامتی را دارند. آنها معتقدند تصاویر ذهنی حتی بر پاسخ به درمان‌های داروئی نیز اثر مستقیم دارند. با این وصف، اگر باور نداشته باشیم که داروئی بر ما اثر دارد، حتی در صورت مصرف آن بر ما بی‌اثر خواهد بود. عکس این قضیه نیز صادق است یعنی اعتقاد به تأثیر یک دارو یا روش بی‌اثر و مشاهده بهبود بیماری. همان چیزی که به آن «اثر دارونما یا پلاسبو» گفته می‌شود و مؤید نقش ذهن بر درمان بیماری‌هاست. دکتر هربرت بنسون استاد و محقق دانشگاه هاروارد و بنیان‌گذار مؤسسه طب روان_تنی در آمریکا، طی بیش از سی سال تحقیقات و کار بالینی، کارآئی روش‌های فوق را به اثبات رسانده است. وی معتقد است که وجود تصویری از بهبودی در ذهن بیمار و درمانگر یا آنچه ما نام باور بر آن می‌نهیم، عامل درمان بیماری‌ها در۵۰ تا۹۰ درصد از موارد است. تحقیقات دانشگاهی و بالینی متعددی نیز در این زمینه به انجام رسیده‌اند که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:

- کاهش عوارض شیمی‌درمانی و افزایش توان مقابله در بیماران سرطانی_ دانشگاه ایالتی اوهایو

- افزایش فعالیت سلول‌های ایمنی موسوم به NKC(5)_ دانمارک

- بهبود عملکرد نوتروفیل‌های سیستم ایمنی_ دانشگاه ایالتی میشیگان

- کاهش تواتر ابتلاء به زخم‌های دهانی_ دانشگاه علوم پزشکی Case Western، اوهایو

- افزایش فعالیت سلول‌های ایمنی (NKC) در بیماران مبتلا به سرطان‌های متاستاتیک

- تغییر در سیکل ماهیانه و کاهش علائم PMS(6) در زنان ۲۱ تا ۴۰ ساله_ بیمارستان عمومی ماساچوست، بوستون

نکته قابل توجه اینکه کلیه مشاهدات فوق پس از تصویر سازی ذهنی در مورد هدف مورد نظر به‌وقوع پیوسته‌اند. همان‌طور که قبلاً نیز اشاره شد گروه وسیعی از بیماری‌ها شامل دردهای مفصلی، سندروم خستگی مزمن، فشار خون، بیماری‌های قلبی_عروقی، دردهای مزمن، ناباروری، سردردهای میگرنی، دیابت، سندروم پیش از قاعدگی(PMS) و بیماری‌های دستگاه گوارش، تحت تأثیر تجسم هدایت‌شده و ایجاد باور به بهبودی در بیمار، درمان پذیرند. حتی در موارد ابتلاء به ایدز و سرطان نیز با افزایش فعالیت سیستم ایمنی می‌توان به بالا بردن توان مقابله و کاهش علائم کمک کرد. گرچه گزارشاتی از فروپاشی و ناپدید شدن توده‌های بدخیم پس از تصویرسازی ذهنی فردی یا گروهی در مورد انهدام تومورهای سرطانی نیز در دست است.

به‌عنوان نمونه، چند سال قبل یک پسربچه آمریکائی به سرطان وخیم مغزی مبتلا شد. والدین او که نمی‌خواستند نظریه پزشکان مبنی بر لاعلاج بودن بیماری پسرشان را بپذیرند او را به کلینیکی بردند که به موجب نوآوری‌هایش در پزشکی شهرت داشت. پزشکان آن مرکز با تفهیم اثر ذهن در درمان بیماری به آن پسربچه از او خواستند به هر شکلی که می‌خواهد بیماری‌اش را نابود کند. وی نیز نوعی بازی خیالی را در ذهنش ترتیب داد: سفینه‌های فضائی دور سرش می‌چرخیدند و به غده که آن را «گندة خاکستری» می‌نامید شلیک می‌کردند. قرار شد او روزی چند ساعت به بازی بپردازد. بعد از گذشت چند ماه پسر به پدرش گفت: «امروز که سوار سفینه شدم و در مغزم جستجو کردم اثری از غده ندیدم.» جالب اینکه تصویربرداری از مغز نشان داد هیچ اثری از آن غده نیست و سلول‌های سرطانی بدون به‌جاگذاشتن کوچکترین اثری ناپدید شده‌اند. (۷)

ملاحظه می‌شود که ذهن اثر قدرتمندی در شفای بیماری‌ها دارد و به قول خانم لوئیز هی: «ذهن انسان کلید سلامت اوست». او که خود مبتلا به بیماری سرطان وخیم بود توانسته با همین روش بیماری‌اش را درمان کند. این نویدی است برای بیماران و آن دسته از مبتلایانی که در آستانة ناامیدی قرار دارند. باشد که با به‌کارگیری توانمندی عظیم ذهن، گام مؤثری در بازیابی سلامتی و بهبود بیماری‌شان بردارند.

تهیه و تألیف: پریس کی‌نژاد

منبع: نشریه علوم باطنی شماره‌های ۷ و ۸

پی‌نوشت:

1- Automatic Success Mechanism

2- psycho-cybernetics 

3- مطابق قوانین فیزیک کوانتوم و قانون اثر مشاهده گر، عمل مشاهده و نوع افکار بیننده باعث تغییر «تابع موج کوانتومی» و شکل گیری وقایع مطابق نگاه مشاهده گر می‌شود.

4- Psycho-Somatic Disease 5- Natural Killer Cells 6- Pre-Menopausal Syndrome ۷) مجله علوم باطنی شماره ۲ منابع: سایت اینترنتی www.holisticonline.com سایت اینترنتی www.mbmi.org روانشناسی تصویر ذهنی – سایکوسایبرنتیک، دکتر مکسول مالتز مجله علوم باطنی شماره ۲ متافیزیک از دیدگاه فیزیک سایت اینترنتی www.nccam.nih.org