علم تفکر زیرساخت اصلی دانایی و هوشمندی انسان است... درواقع میتوان گفت که علم تفکر تکنولژی هوشمندی و روشهای دانایی است و این موضوع تأثیرات بسیار تعیین کننده و اساسی خود را در حل مسائل (جدای از مقوله اطلاعات) بجا میگذارد. از این دیدگاه، با تحلیل شخصیت معلم بزرگ، ایلیا «میم» به نتایج جالبی برمیخوریم که به نوعی میتواند نمایانگر ابعادی از این تکنولژی هوشمند باشد...
«روش پُرچه»
(گزيده روش برنامه ريزي پرچه؛ برداشتي از روش تفكر ده انگشتي)
فرض بر اين است كه تا اينجا تصميم و انتخاب خود را با استفاده از يكي از روشهاي سيستماتيك يا غيرسيستماتيك معلوم كرده ايم. در اينجا ميخواهيم بدانيم كه چگونه ميتوانيم تصميم گرفته شده را به نتيجه برسانيم (با فرض اينكه انتخاب و تصميم ما از نوع اجرايي است).
سؤالاتي كه عموماً در اين نوع برنامه ريزي كاربرد دارد عبارت است از:
الف) پرچه: فرم اول
1 - چه هدفي: وضعيت مطلوب چيست؟
(يا) هدف چيست؟ (يا) براي چه هدفي لازم است برنامه ريزي شود؟ (يا) چه نتايجي مورد نظر است؟
در اينجا لازم است شرايط مطلوب و مورد نظر خود را كه همان هدف است كاملاً معلوم كنيم و تصوير و ترسيم روشني از آن بدست آوريم.
2- چه مشاوراني: براي طراحي اين برنامه از چه منابعي مشورت بگيرم؟
(يا) بهترين مشاوران براي طرح اين برنامه چه كساني هستند؟
3 - چه روشي: چگونه ميتوانم به نتيجه برسم؟
(يا) چگونگي اجراي كار؟ (يا) با چه روشي عمل كنم؟ (يا) چطوري؟
يكي از بهترين اقداماتي كه در اين قسمت ميتوانيد انجام دهيد الگويابي و شبيه سازي الگوي موفق است. ببينيد الگوي موفق انجام اينكار كه ترجيحاً تجربه شده هم باشد، چيست؟ (بهترين الگوي اجرا كدام است؟)
روشهاي مختلف را در نظر بگيريد و بهترين روش را انتخاب كنيد.
4 - چه خطري: چه خطراتي در كمين است؟
(يا) چه تهديداتي وجود دارد؟
5 - چه كارهايي: چه كارهايي لازم است انجام دهم؟
(يا) براي رسيدن به نتيجه چه اقداماتي لازم است انجام شود؟
6 - چه امكاناتي: چه امكاناتي دارم و چه امكاناتي لازم است؟
(يا) به چه وسايل و تجهيزاتي نياز دارم؟
7 - چه زماني: زمانبندي برنامه چيست؟ (برنامه زماني)
(يا) برنامه در چه زماني بايد انجام شود؟ (يا) هر قسمت از برنامه در چه زماني بايد اجرا شود؟ (يا) بهترين زمان براي اجراي برنامه چه وقت است؟
8 - چه مكاني: برنامه در چه مكاني بايد انجام شود؟
(يا) براي اجراي برنامه چه مكان(ها)يي لازم است؟ (يا) قسمتهاي (مختلف) برنامه در كجا بايد انجام شود؟ (يا) بهترين مكان براي اجراي برنامه كجاست؟
9 - چه كسي: در اين ارتباط چه كساني نقش دارند و نقش آنها چيست؟
(يا) حضور چه كساني در اجراي اين برنامه لازم است؟ (يا) چه كساني ميتوانند كمك كنند؟ (يا) چه كساني بايد وارد برنامه شوند؟
10 - چه حدودي: محدوده هاي برنامه كدام است؟
(يا) خطوط قرمز برنامه كدام است؟ (يا) چارچوب هاي اجرايي برنامه چيست؟ (يا) نبايدها كدام است؟
11 - چه سؤالات و ابهاماتي: چه سؤالات و ابهامات ديگري وجود دارد؟
(يا) چه سؤالات ديگري به موضوع وارد است؟
12 - چه ترتيبي: برنامه بر اساس چه نظمي انجام شود؟
(يا) اولويتهاي برنامه و روند اجراي آن چطور باشد؟
همچنين در اين قسمت لازم است به همسوسازي اقدامات و حذف تناقضات و تعارضات احتمالي پرداخته و به جمع بندي و انسجام برنامه بپردازيم. در اين قسمت، پاسخ كليه سؤالات، منظم و مرتب شده و برنامه نهايي تنظيم ميشود.
ب) پرچه: فرم دوم
در صورتي كه برنامه ريزي ما نسبتاً مهم و حساس باشد بهتر است با دقت قابل قبول تا آنجا كه لازم است، به سؤالات اين مرحله پرداخته شود اما اگر ارزش كار آنقدر نيست كه زمان بيشتري را به آن اختصاص دهيم، يا ميتوانيم از بررسي و پاسخگويي به اين سؤالات صرف نظر كنيم و يا آنكه بصورت سريع و گذرا از آنها عبور كنيم. تعداد سؤالاتي كه در اين مرحله قابل طرح است عملاً نامعلوم ميباشد اما برخي از مهمترين سؤالاتي كه در اينجا ممكن است طرح شوند عبارتند از:
الف) چه موانعي: چه موانعي براي اجراي برنامه وجود دارد؟
(يا) چرا ممكن است برنامه عملي نشود؟ (يا) چه عواملي ميتواند برنامه را مختل كند؟
ب) چه احتمالاتي: چه اتفاقاتي ممكن است بيفتد؟
(يا) چه چيزهايي ممكن است پيش بيايد؟
كه اين خود ميبايست به تدابير لازم و ايجاد آمادگي نسبي براي مواجه شدن با وقايع احتمالي (ضعيف و قوي) منجر شود.
ج) چه تجربه هايي: از گذشته و برنامه هاي مشابه چه درسهايي ميتوان گرفت؟
(يا) تجارب گذشته خودم و ديگران چه ميگويند؟ (يا) در موارد مشابه، چه اشتباهاتي رخ داده است؟
د) چه كارايي هايي: حداكثر كارايي هاي ديگر اين برنامه چيست؟
(يا) چه خواسته هاي ديگري را از طريق اين برنامه ميتوان پاسخ داد؟ (يا) چه استفاده هاي ديگري ميتوان از اين برنامه داشت؟ (يا) بهترين استفاده هايي كه ميتوان از اين برنامه كرد، چيست؟
ه) چه مراحلي: برنامه در چند مرحله بايد انجام شود؟
(يا) اين برنامه شامل چند فاز كاري است؟
و) چه ضمانتهايي: چه ضمانتهايي براي اجرا شدن برنامه و رسيدن به نتيجه وجود دارد؟
(يا) براي هر قسمت از برنامه و كل برنامه چه ضمانتي وجود دارد؟ (يا) چه تدابيري براي قطعيت اجراي برنامه هست؟
ز) چه نقصهايي: اين برنامه چه نقصها و نارساييهايي دارد؟
(يا) احتمالاً در كجاي برنامه اشتباه وجود دارد؟ (يا) كجاي برنامه، واقع بينانه نيست؟ (يا) چه انتقاداتي بر اين برنامه وارد است؟ (يا) چه اشكالاتي در برنامه وجود دارد؟
ح) چه استراتژي(اي): استراتژي برنامه چيست؟
(يا) خط مشي اجراي برنامه چيست؟ (يا) اولويتها و نقاط فشار و ضدفشار در برنامه كدام است؟ (يا) رويكرد و راهبرد برنامه چيست؟
ط) چه آزمونهايي: چه چيزهايي بايد آزموده شود؟
(يا) چه محكهايي لازم است؟ (يا) چه آزمايشي بايد صورت گيرد؟
بنابراين در روش برنامه ريزي «پُرچه» با دو گروه از سؤالات مواجه هستيم، اما بكارگيري همه اين سؤالات براي هر موضوع برنامه ريزي ضروري نيست بلكه به تناسب موضوع (ارزش آن، پيچيدگي آن، حساسيت آن و...) حجم و دقت برنامه ريزي ما و زماني كه صرف آن ميكنيم، تغيير ميكند.
اكنون دوباره خلاصه اين سؤالات را مرور كنيم:
پرچه فرم اول:
1- چه هدفي 2- چه مشاوراني 3 - چه روشي 4- چه خطري 5 - چه كارهايي 6- چه امكاناتي 7- چه زماني 8- چه مكاني 9- چه كسي 10- چه حدودي 11- چه سؤالات و ابهاماتي 12 - چه ترتيبي
پرچه فرم دوم:
1- چه موانعي 2- چه احتمالاتي 3- چه تجربههايي 4- چه كاراييهايي 5- چه مراحلي 6-چه ضمانتهايي 7- چه نقصهايي 8- چه استراتژي(اي) 9- چه آزمونهايي
پِريا (شباب حسامي)
نظر دهید