استاد ایلیا «میم» رام الله

خیلی از افراد قدر و ارزش رهبری را نمی دانند. به نظر آن ها رهبری مخصوص یک عده انگشت شمار است که در رأس شرکت ها و بنگاه ها می نشینند. این عده نمی دانند در اثر نیاموختن چم و خم رهبری چه فرصت هایی را از دست می دهند. رهبری یعنی نفوذکردن، و هرکس در روز معمولاَ تلاش می کند بر چند نفر دیگر نفوذ کند. هر یک از ما در برهه ای از زندگی در جایگاه رهبری قرار می گیریم و یک وقت متوجه می شویم هیچ کس از ما پیروی نمی کند. آن وقت تازه متوجه می شویم باید راه و رسم رهبری را یاد بگیریم و با خود می گوییم ای کاش راه و رسم رهبری را بلد بودم؛ از همان زمان است که فرآیند رهبری آغاز می شود. ولی باید گفت که رهبری یک هنر است و رفته رفته به دست می آید و نباید انتظار داشت که یکدفعه رهبر شد و تمام ویژگی های آن در ما بروز کند. رهبری، به تقویت بعضی ویژگی ها و تمرین زیاد نیاز دارد.

سازمان های بزرگ همواره موفقیت خود را مدیون کسانی هستند که آنها را رهبران سازمان می نامیم. این رهبران از خصوصیاتی برخوردارند که بسیاری از مدیران هیچ گاه از آنها برخوردار نبوده اند. از این رو می توان آنها را فرامدیر نیز نامید. آنچه که این رهبران برتر را از سایر مدیران متمایز می سازد، بعضی خصوصیات انسانی و شخصیتی است که قدرت و اراده ای مضاعف به آنها می دهد و موفقیت آنها را بسیار وسیع تر از سایرین می سازد.

ویژگی های رهبران در شخصیت آنها دیده می شود. چگونگی برخورد رهبران با رویدادها و پیش آمدهای زندگی، نشانه بارز شخصیت آنهاست. بحران لزوماً شخصیت انسان را نمی سازد، اما شکی نیست که آن را آشکار می کند. معنای حیات دنیوی بر خلاف آنچه به ما آموخته اند در رفاه و رونق و آسایش تن نیست. در پرورش جان است. رشد شخصیت در کانون رشد هر انسانی قرار دارد چه رهبر باشد و چه نباشد. از این رو محک واقعی یک رهبر نفوذ است، همین و بس، نه هوش و نه دانش. خیلی ها معتقدند قدرت مایه و جوهر رهبری است زیرا دیده اند که همه رهبران به طور طبیعی هم دانش دارند و هم هوش. اما این عقیده به خودی خود درست نیست. می توان به دانشگاه های مهم رفت و صدها دانشمند و پژوهشگر و فیلسوف را دید که از نظر قدرت اندیشه همتا ندارند، اما از نظر توان رهبری بسیار ضعیف هستند. هوش بهتر لزوماَ معادل توان رهبری نیست. ولی همه رهبران جاذبه دارند. یک رهبر واقعی بیشتر سعی می کند که دیگران خودشان را باور کنند تا او را.

به خاطر داشته باشید که آنچه به یک رهبر موجودیت می بخشد، پیروانش هستند، پس یکی دیگر از پایه های رهبری، علاوه بر پیشگامی، پیروی آگاهانه دیگران از رهنمودها و آرمان های اوست. عده ای تصور می کنند رهبری ناشی از مقام و منصب است. ولی این طور نیست. مقام و منصب قدرت رهبری ندارد بلکه رهبر، عامل ایجاد مقام و منصب است. اگر رهبر نفوذ و تأثیر لازم را نداشته باشد نمی تواند در کار ثمربخش باشد. در سازمان های کسانی که در منصب رهبری قرار دارند از نفوذ و تأثیر چشمگیری برخوردار هستند. در ارتش، رهبران از درجه خود استفاده می کنند و اگر این کار مؤثر نباشد، افراد را به زندان می اندازند و در دنیای کسب و کار، ابزار رهبری، حقوق و درآمد است. بیشتر پیروان وقتی پای گذران زندگی به میان می آید از رهبر خود به خوبی تبعیت می کنند. اگر انسان نتواند در دیگران نفوذ کند، پیرو و مرید هم نخواهد داشت و اگر کسی پیرو و مرید نداشته باشد نباید بیهوده ادعای رهبری کند. پس تعارفات دیگران را رها کنید و بدانید که رهبری یعنی نفوذ.

یکی از کج فهمی های رایج این است که رهبری و مدیریت را یکی می دانند اما این طور نیست. تفاوت اصلی بین رهبری و مدیریت این است که رهبران با استفاده از نفوذ خویش دیگران را به پیروی وا می دارند، ولی کار اصلی مدیران حفظ سیستم ها و فرآیندها است. مدیران توانایی حفظ سمت و سوی حرکت را دارند اما از تغییر دادن عاجزند. برای هدایت افراد به مسیرهای تازه، باید نفوذ داشته باشیم.

کسی که ظاهراَ نظرش با ارزش تر از نظر دیگران است، کسی که دیگران به سرعت با او و نظریاتش همراه می شوند و کسی که دیگران دنبال او هستند، رهبر آن جماعت است. وقتی انسان با دیگران به طور ثمر بخش ارتباط برقرار کند شناسایی به وجود می آید و این شناسایی به نوبه خود به نفوذ منجر می شود.

توانایی ارتباط از پایه های ضروری کارآمدی است. رهبر باید بتواند دیگران را از دانش دایره ای خود بهره مند سازد و قادر باشد روح شور و شوق خود را به دیگران بدهد. اگر رهبر نتواند پیامی را به روشنی برساند و دیگران را برانگیزد که بر اساس آن عمل کنند بود و نبود پیامش یکسان است. به یاد داشته باشید که جان ماکسول می گوید: آموزشگران مطالب ساده را می گیرند و پیچیده می کنند، ارتباط گران مطالب پیچیده را می گیرند و ساده می کنند.

هیچ کس به خاطر آنچه که می گیرد احترام نمی یابد. عزت و احترام پاداش چیزهایی است که می دهد. هیچ چیز بیشتر از گذشت و بزرگ واری یک رهبر، دیگران را تحت تأثیر قرار نمی دهد. رهبران کارآمد و مدارا یعنی همان کسانی که مردم به پیروی از آنها رغبت نشان می دهند، همه چیز را فقط برای خود نمی خواهند، بلکه گرد می آورند که به دیگران بدهند.

رهبری که با شور و شوق به میدان می آید، معمولاً با شور و شوق روبرو می شود. "قانون رشد انفجاری می گوید: اگر رشد می خواهید باید پیروانتان را رهبری کنید اما اگر می خواهید کسب و کارتان چند برابر شود رهبران را رهبری کنید." کارشناسان وقت فراوانی صرف می کنند تا راز کامیابی آدم های موفق را دریابند آنان بیشتر به مدرک ها، هوش، تحصیلات، و عوامل دیگر توجه می کنند. اما نقش شور و شوق و عشق از چیزهای دیگر بیشتر است.

مهمترین عنصر کامیابی، داشتن راه و رسم همدلی و همراهی با مردم است. مردم وقتی به دانایی شما اهمیت می دهند که بدانند به آنان اهمیت می دهید.

بنابراین توانایی کار کردن با مردم و برقراری ارتباط پایه و اساس رهبری موفق و مؤثر است و اگر کسی در برقراری ارتباط با مردم مهارت داشته باشد ممکن است رهبر خوبی نباشد، اما کسی نمی تواند رهبر خوبی باشد بی آنکه بتواند با مردم ارتباط برقرار کند.

همه رهبران متعهد هستند. مردم از رهبران نامتعهد پیروی نمی کنند. دنیا رهبری را به خود ندیده است که تعهد و احساس مسئولیت نداشته باشد. تعهد راستین الهام می بخشد و مردم را جذب می کند. تعهد نشانه اعتقاد است. مردم وقتی به رهبر اعتقاد پیدا می کنند که به آرمان خویش معتقد باشد، مردم اول خود رهبر را ارزیابی می کنند و بعد به حرف های او گوش می دهند. پس علت پیروی کارکنان از رهبر، کارهایی است که رهبر برای آن ها انجام داده است؛ عظمت و ابهت رهبر فقط در قدرت او خلاصه نمی شود. بلکه بزرگی او ناشی از توانایی و ظرفیتش در توان افزایی دیگران نیز هست. این نکته خیلی مهمی است که پیروان به خاطر خود رهبر از او پیروی می کنند نه به خاطر چیزی دیگر؛ ولی بیشتر رهبران هنوز به این مرحله نرسیده اند. این یک رابطه دوطرفه است؛ رهبر به خاطر خود پیروان، رهبری آنها را بر عهده می گیرد و پیروان هم به خاطر خود رهبر از او پیروی می کنند. رهبر واقعی به مردم خدمت می کند و در راه خدمت به مردم هر بهایی را می پردازد. حقیقت این است که رهبران خوب قبل از اینکه به فکر خود باشند، به فکر دیگران هستند. اگر می خواهید در بالاترین سطح رهبری کنید بخواهید که در پایین ترین سطح خدمت کنید. تنها یک رهبر تمام عیار می تواند طعم خشنودی جاودانه این سطح از رهبری را تجربه کند.

برای افزایش موفقیت در رهبری، یکی دیگر از رموزی که رهبران را به قله های بلند می رساند، به خاطر داشته باشید: برای ثمر بخش کردن رهبری، رهبر باید دیگر همکاران با نفوذ گروه را با خود از نردبان نفوذ بالا ببرد؛ اگر نافذترین افراد سازمان در بالاترین ترازها هستند و از رهبر حمایت می کنند، رهبر در کار هدایت دیگران موفق می شود. اما اگر نافذترین افراد در بالاترین ترازها باشند ولی از رهبر حمایت نکنند گرفتاری ها شروع می شود.

اگر رهبر شخصیتی نیرومند داشته باشد، افراد به او اعتماد می کنند و با تکیه بر توانایی او توانایی و استعداد خود را بروز می دهند؛ اعتماد با حرف حاصل نمی شود. اعتماد وقتی حاصل می شود که نتیجه لازم به دست آید، آن هم با شرافت و درستکاری، به طوری که بیانگر احترام به کسانی باشد که با آنها کار می کنیم.

رهبر واقعی محصور به اقتدار رسمی نیست و اقتدار واقعی او فراتر از حد اجرای صحیح رویه ها و آموزش های فنی است. رهبر واقعی آن است که دیگران با خوشرویی و خاطر جمعی از او پیروی کنند. و در نهایت، رهبر واقعی کسی است که تفاوت میان رئیس و رهبر را به خوبی می داند و آن را در عمل به اثبات می رساند.

- رئیس، کارکنان را وادار به کار می کند، رهبر آن ها را راهنمایی می کند.

- رئیس، متکی به قدرت رسمی است، رهبر متکی به خیرخواهی است.

- رئیس، مروج ترس است، رهبر مشوق شور و دلبستگی به کار است.

- رئیس می گوید «من»، رهبر می گوید «ما».

- رئیس، عیب و ایراد را سرزنش می کند، رهبر آن را بر طرف می کند.

به مدیران توصیه می شود که توانایی های رهبری خود را بر مهارت های مدیریتی خود پایه ریزی کنند. یعنی همزمان با هم قدم بودن در کنار دانش روز مدیریت، رهبری خود را نیز بهبود ببخشند. رهبران، همواره باید شایستگی های خود به عنوان یک مدیر را حفظ کنند و هرگز از آن دور نشوند.